Gdy decyzja jest nieważna...

Niektóre decyzje administracyjne posiadają wady, które powodują ich nieważność. Decyzja uznana za nieważną, nie obowiązuje.

Należy pamiętać, że o nieważności decyzji orzeka organ administracji w specjalnym trybie. To oznacza, że my sami nie możemy nie wykonywać decyzji, bo uważamy ją za nieważną. Dopóki decyzja nie zostanie uchylona - jest wiążąca i należy ją wykonywać, jeśli jest prawomocna. Decyzja jest prawomocna, gdy nie odwołano się od niej lub została rozpatrzona przez organ drugiej instancji po odwołaniu.

Niewykonanie decyzji może pociągnąć za sobą przykre skutki, na przykład egzekucję administracyjną, która polega na przymusowym wykonaniu decyzji.

O decyzjach nieważnych mówimy, gdy posiadają jedną z cech, która powoduje nieważność. Nieważność można stwierdzić wobec decyzji, które:

1. zostały wydane przez niewłaściwy organ administracji. Każdy organ ma swoją właściwość miejscową i rzeczową. Właściwość miejscowa oznacza, że organ administracji (potocznie urząd) rozpatruje sprawy z jakiegoś określonego obszaru, a właściwość rzeczowa oznacza zakres rozpatrywanych spraw. Wobec tego decyzją nieważną będzie np. decyzja określająca podatek VAT wydana przez Starostę,

2. zostały wydane bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa. Wydanie decyzji bez podstawy prawnej oznacza, że decyzja została wydana np. na podstawie przepisów, które nie mają oparcia w ustawie, albo uprawnienie lub obowiązek, o którym mowa w decyzji, wynika bezpośrednio z ustawy i inne. Natomiast wydanie decyzji z rażącym naruszeniem prawa ma miejsce, gdy istnieje podstawa do wydania decyzji, ale samo rozstrzygnięcie zawarte w tej decyzji jest ewidentnie sprzeczne z prawem,

3. dotyczą sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją,

4. zostały skierowane do osoby, która nie jest stroną w sprawie - dotyczy sytuacji, gdy ta osoba nie może zostać obciążona obowiązkiem ani uzyskać uprawnienia. To samo dotyczy przypadków, gdzie do wszczęcia postępowania konieczny jest wniosek strony, a strona takiego wniosku nie złożyła,

5. były niewykonalne w dniu ich wydania i ich niewykonalność ma charakter trwały,

6. w razie ich wykonania wywołałyby czyn zagrożony karą,

7.zawierają wadę powodującą ich nieważność z mocy prawa - dotyczy decyzji, wobec których przepis prawa wskazuje wady, które powodują nieważność.

W przypadku niektórych decyzji nie można stwierdzić nieważności, jeśli upłynęło 10 lat od daty ich doręczenia lub ogłoszenia. Do tych decyzji należą decyzje:

- wydane z naruszeniem przepisów o właściwości,

- dotyczące sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

- skierowane do osoby nie będącej stroną w sprawie,

- zawierające wadę powodującą ich nieważność z mocy prawa.

Nie można stwierdzić nieważności decyzji, gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.

Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek okoliczności, o których mowa powyżej, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji.

Aby unieważnić decyzję konieczny jest wniosek. Wniosek może złożyć strona. Należy pamiętać, że postępowanie o stwierdzenie nieważności może mieć także miejsce z urzędu, a to oznacza, że organ administracji ma prawo zainicjować takie postępowanie. Postępowanie o stwierdzenie nieważności może zostać także wszczęte na wniosek organizacji społecznej, prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich.

Gdy składamy wniosek o stwierdzenie nieważności, powinniśmy w nim podać dane zaskarżonej decyzji, czyli jej numer, datę wydania oraz dane organu, który ją wydał. Nasz wniosek powinien także zawierać żądanie stwierdzenia nieważności oraz określać przesłankę nieważności. Po złożeniu wniosku organ administracji wypowie się w naszej sprawie. Organ ma prawo:

- odmówić wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji,

- odmówić stwierdzenia nieważności decyzji (innymi słowy nie organ nie uważa, że decyzja powinna zostać uznana za nieważną),

- stwierdzić nieważność,

- wydać decyzję, w której stwierdzi, że wydano decyzję z naruszeniem prawa.

Wniosek o stwierdzenie nieważności należy kierować do organu wyższego nad organem, który wydał decyzję, np wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji prezydenta miasta przeważnie będziemy kierować do wojewody.

Wyjątek dotyczy tak zwanych organów naczelnych i samorządowego kolegium odwoławczego, ponieważ te organy same rozpatrują wnioski o stwierdzenie nieważności wydanych przez siebie decyzji.

Decyzja dotycząca stwierdzenia nieważności innej decyzji to decyzja pierwszej instancji, od której możemy się odwołać.

UWAGA: Gdy składamy do wojewódzkiego sądu administracyjnego skargę na jakąś decyzję, ten sąd ma obowiązek zbadać tę decyzję pod kątem nieważności. Dlatego organy administracji nie stwierdzają nieważności decyzji, które zostały rozpatrzone przez wojewódzkie sądy administracyjne.

Wniosek o stwierdzenie nieważności jest nieodpłatny, a samo postępowanie nie wymaga ponoszenia kosztów za opłaty administracyjne. Nieważność to wyjątkowy środek zaskarżenia.

Pamiętajmy, że nieważność można stwierdzić wiele lat po wydaniu decyzji, ale nie można jej stwierdzić, gdy w sprawie danej decyzji wypowiedział się sąd administracyjny.

Małgorzata Karolczyk-Pundyk
Żródło: Forum Pokrzywdzonych Przez Państwo