Co grozi za bycie imprezowiczem?

Dowiedz się wszystkiego o zakłócaniu ciszy nocnej, spożywaniu alkoholu w miejscach publicznych i sprawdź, w jakiej sytuacji Policja może zabrać na izbę wytrzeźwień).

Studia nie są jedynie czasem nauki, ale również momentem poznawania nowych osób i środowisk, doznawania ciekawych doświadczeń i naturalnie – okresem zabawy.  Czasem jednak zdarza się, że w wirze tej zabawy przekraczamy granicę dobrego smaku i wyśmienitej rozrywki, przekraczamy również granice wytyczone przez prawo. Wtedy niestety musimy ponieść konsekwencje swoich czynów, które mogą być dla nas surowe i nieprzyjemne. Zamiast żałować, lepiej zawczasu uzbroić się w niezbędną wiedzę, która może dla nas stanowić, wystarczającą silną, motywację do powstrzymania się od przekroczenia pewnych granic.

Podstawowymi aktami prawnymi, z jakimi powinniśmy się zapoznać, aby uniknąć przykrych niespodzianek są: ustawa z dnia 20 maja 1971 r. kodeks wykroczeń i ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Pierwsza ze wspomnianych ustaw, jest podstawowym aktem prawnym sankcjonującym zachowania o charakterze czynów zabronionych mniejszej wagi, ale w dość szerokim zakresie, które naruszają porządek publiczny i określone dobra prawnie chronione. Druga z nich ma za zadanie przede wszystkim sankcjonować zachowania związane z nadmiernym spożyciem alkoholu i ma na celu walkę z negatywnymi konsekwencjami takich działań, dla porządku publicznego i społecznego.

Pierwszą różnicą o jakiej należy wspomnieć, która odróżnia sankcje przewidziane przez kodeks wykroczeń, jest fakt, iż ustawodawca na gruncie prawa polskiego wyróżnia trzy rodzaje czynów zabronionych. Są to zabrodnie, występki i wykroczenia. Zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa (zbrodnie i występki) są uregulowane w kodeksie karnym. Podstawową różnicą typologiczną, jaka odróżnia przestępstwa od wykroczeń jest zagrożenie określonymi sankcjami, w wypadku wypełnienia przesłanek zawartych w normach prawnokarnych. Są one mniej surowe w przypadku wykroczeń, co ma uzasadnienie w stosunkowo mniejszej społecznej szkodliwości takich zachowań.

Wykroczeniami są zatem takie czyny, które są społecznie szkodliwe, zabronione przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, pod groźbą kary aresztu (od 5 do 30 dni), ograniczenia wolności (1 miesiąc), grzywny (od 20 do 5000 zł.) lub naganą. Kodeks wykroczeń stosuje się jedynie wobec osób, które ukończyły 17 rok życia. Wykroczenie musi być popełnione w sposób zawiniony, jednak może być popełnione zarówno umyślnie jak i nieumyślnie, chyba że ustawa ogranicza możliwość popełnienia danego wykroczenia jedynie do umyślności. Można więc podsumować, stwierdzając że wykroczenia są drobnymi naruszeniami prawa wobec których stosuje się lżejsze sankcje, gdyż stopień naruszenia przez dóbr prawnie chronionych nie jest znaczny.

Należy pamiętać, iż jeżeli czyn zabroniony będzie spełniał przesłanki dwóch lub więcej wykroczeń, wtedy orzeczona będzie kara łączna i najsurowsza, co nie stoi na przeszkodzie orzeczenia dodatkowych przewidzianych ustawą sankcji (np. aresztu i grzywny). Jeżeli jednak zbieg ten będzie dotyczył przestępstwa i wykroczenia i jeżeli sankcja nie przewiduje tej samej kary, wtedy sąd wymierza karę za przestępstwo i wykroczenie łączenie (np. kara ograniczenia wolności i grzywny).

Warto w tym miejscu dodać, iż zgodnie z zasadą „ignoratia iuris nocet”, nieświadomość karalności danego czynu nie będzie okolicznością wyłączającą odpowiedzialność, ani nawet łagodzącą ją. Brak znajomości nakazów czy zakazów danego postępowania nie będzie mogła być żadnym usprawiedliwieniem. Warto więc przed zaplanowaną zabawą wiedzieć jakie potencjalnie towarzyszyć im mogą prawne granice.

W wirze zabawy zdarza się, że umknie nam fakt, iż jest spożywanie alkoholu w miejscu objętym zakazem, jest wykroczeniem (art. 431 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi). Sankcjonowane jest również spożywania przyniesionego przez siebie alkoholu, w miejscu przeznaczonym do jego podawania lub sprzedaży (np. sklep czy pub).

Zabronione jest spożywanie alkoholu na terenie szkół oraz innych zakładów i placówek oświatowo-wychowawczych (np. domów kultury), ośrodków opiekuńczych i domów studenckich, zakładów pracy i stołówek pracowniczych, w miejscach i czasie masowych zgromadzeń, w środkach i obiektach komunikacji publicznej oraz na terenie szeroko pojętych obiektów wojskowych. Zabronione jest również spożywanie alkoholu na ulicach, placach i w parkach, z wyjątkiem miejsc do tego szczególnie przeznaczonych. Miejscami dozwolonymi są również miejsca sprzedaży alkoholu (np. w pub).

Dodatkowo, rada gminy może zadecydować o wprowadzeniu czasowego lub permanentnego zakazu spożywania napojów alkoholowych, na określonych jej obszarach, w innych miejscach, niż powyżej wymienione.

Niezastosowanie się do zakazu spożywania alkoholu w miejscach objętych zakazem, jest sankcjonowane grzywną w wysokości 100 zł. Usiłowanie powyższych czynności jest również karalne w granicach zagrożenia sankcją główną – tj. 100 zł. W tym wypadku usiłowaniem będzie zachowanie zmierzające bezpośrednio do spożycia, które jednak nie następuje. Sankcją dodatkową jest przepadek napojów alkoholowych niezależnie od tego czy sprawca jest ich właścicielem.

Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi określa również przesłanki zatrzymania w izbie wytrzeźwień, (art. 40 ust 1). Zatrzymanie w izbie wytrzeźwień dotyczy osób będących w stanie nietrzeźwości, co oznacza:
a.    stężenie alkoholu powyżej 0,5 promila albo
b.    powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3 w wydychanym powietrzu

Co ciekawe, w doktrynie podkreśla się jednak, iż osoba przymusowo doprowadzona na izbę nie musi legitymować się określonym stężeniem alkoholu we krwi. Decydujące jest w tym wypadku określone jej zachowanie oraz niebezpieczeństwo jakie ta osoba stwarza. Każdy ma bowiem inną tolerancję alkoholową i wystarczy spełnienie określonych „klasycznych”, powszechnie rozpoznawanych, oznak upojenia alkoholowego aby kwalifikować się do przymusowych wakacji. Decydujące jest jednak badanie alkomatem już dostarczeniu na izbę wytrzeźwień. Jeżeli wtedy nie będzie objawów stanu nietrzeźwości, takiej osoby nie przyjmuje się.

Sankcję w postaci zatrzymania na izbie wytrzeźwień stosuje się wobec osób oczywiście w stanie nietrzeźwości, które jednocześnie swoim zachowaniem powodują zgorszenie w miejscach publicznych (lub w zakładzie pracy), znajdują się w okolicznościach zagrażających życiu lub zdrowiu swojemu własnemu lub innych osób.
Doprowadzenie na izbę wytrzeźwień ma jednak charakter fakultatywny. Nie w każdym wypadku jest to zatem przymusowe.

Maksymalna wysokość opłaty za pobyt w izbie wytrzeźwień wynosi 250 zł. W przypadku nie posiadania środków pieniężnych w momencie opuszczania izby, dostaniemy wezwanie do pokrycia kosztów pobytu w ciągu 7 dni. Na naszych rzeczach, które mieliśmy ze sobą w momencie zatrzymania zostaje ustanowiony zastaw (regulowany przez przepisy kodeksu cywilnego). Jeżeli mieliśmy przy sobie środki pieniężne w wysokości pozwalającej na pokrycie kosztów, określona kwotą będzie potrącona. Mamy również prawo do żądania wydania sumy pieniężnej, która pozwoli na dotarcie do miejsca zamieszkania (np. kwota potrzebna do zakupu biletu).

Co ważne, jeżeli uważamy że zatrzymanie w izbie było niezasadne, przysługuje nam zażalenie do sądu rejonowego, który w razie stwierdzenia ewentualnej bezzasadności zatrzymania kieruje wniosek do prokuratora o wszczęcie postępowania.

Wracając do uregulowań kodeksu wykroczeń sankcjonowane są zachowania o charakterze wybryku polegające na zakłócaniu spokoju, porządku publicznego, spoczynku nocnego, przez wszelkie czynności takie jak krzyk, hałas, alarm lub podobny wybryk (art. 51 ust. 1 KW). Zakazane jest również wywoływanie zgorszenia w miejscu publicznym. Sankcjami z tego tytułu są kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywna. Jeżeli uprawniony organ (np. Straż Miejska, Policja), nałożą na sprawcę powyższych czynności mandat, taryfikator (będący załącznikiem do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r.) przewiduje odpowiednio 200 zł. za zakłócanie spoczynku nocnego i 150 zł. za wywoływanie zgorszenia publicznego. Granica zagrożenia karami i środkami karnymi za pozostałe odmiany zachowań jest wspomniana powyżej i opisana w początkowych przepisach kodeksu wykroczeń. Uregulowanie wysokości mandatu karnego jedynie w dwóch wypadkach (zakłócanie spoczynku nocnego i zgorszenia publicznego), oznacza iż akurat te dwa rodzaje zachowań są dość powszechne i możliwe jest wyznaczenie sztywnej sankcji. Oznacza to również, iż pozostałe warianty zachowań sankcjonowanych, powinny być oceniane wedle ogólnych przepisów kodeksu wykroczeń i kontekstu w jakim były dokonane (np.: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiar wyrządzonej szkody, okoliczności popełnienia czynu, waga naruszonych przez sprawcę obowiązków, postać zamiaru, motywacja sprawcy, rodzaj i stopień naruszenia reguł ostrożności).

Kluczowe jest stwierdzenie, kiedy dochodzi do zakłócenia spokoju, czy też porządku publicznego, oraz kiedy określone normy zachowania w danym środowisku są przekroczone. Często zdarza się, że to co dla jednych jest zwykłą zabawą z granicach rozsądku, przez innych może być postrzegane jako zakłócanie spokoju. Inne będą więc dopuszczalne granice w obrębie osiedla mieszkalnego, a inne na miasteczku studenckim. Jak podkreśla się w doktrynie, będzie do przede wszystkim zachowanie, które odbiegać będzie od przyjętego zwyczajowo wzorca zachowania, postępowania w danym środowisku, czasie i okolicznościach. Wspomniane zachowanie narusza również i lekceważy obowiązujące zasady współżycia społecznego. Istotne są więc normy zwykłego ludzkiego postępowania w danych warunkach. Inne na pewno granice hałasu będą dopuszczalne podczas zabawy sylwestrowo-noworocznej, inne podczas świąt, inne w zwykłym tygodniu pracy. Ważny jest więc kontekst określonych zachowań. Nie należy jednak jednocześnie wychodzić z założenia, że istnieją sytuacje, w których jakiekolwiek zdroworozsądkowe normy postępowania nie obowiązują.

Okolicznością zaostrzającą odpowiedzialność ma fakt, gdy sprawca jest pod wpływem alkoholu czy też środka odurzającego (czy też podobnie działającej substancji – np. „dopalaczy”). Ten wariant zagrożony jest karą aresztu, ograniczenia wolności albo grzywną. Podobnie jak w przypadku art. 431 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, należy stwierdzić iż ważne będzie indywidualne zachowania sprawcy po spożyciu alkoholu, a nie dokładna wartość wskazana przez alkomat. Każdy ma bowiem inną tolerancję na tę substancję, a większa odporność na nią, nie może być okolicznością warunkującą czy różnicującą odpowiedzialność.

Podobnie jak w przypadku spożycia określonych substancji, okolicznością zaostrzającą odpowiedzialność, jest dokonanie czynu zabronionego o charakterze wykroczenia w sposób chuligański. Są to zachowania polegające na publicznym, umyślnym godzeniu w porządek lub spokój publiczny albo niszczeniu lub uszkadzaniu mienia, jeżeli w rozumieniu powszechnym działa się bez powodu lub z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie podstawowych zasad porządku prawnego. Mamy do czynienia więc z pojęciami niedookreślonymi, których zawartość należy zrekonstruować, rozpoznając powszechne i dopuszczalne normy zachowania czy zasady współżycia społecznego, jak również kontekst społeczny. Do potrzeb zrozumienia tych pojęć, wystarczające jest zdroworozsądkowe zinterpretowanie sensu jaki niesie ze sobą ten przepis.

Podżeganie i pomocnictwo są karalne, w granicach zagrożenia sankcją za dane wykroczenie. Podżeganie, podobnie jak pomocnictwo, jest osobnym wykroczeniem. Zachodzi ono wtedy, osoba (podżegacz) nakłania inną osobę do dokonania czynu zabronionego (art. 12 KW). Pomocnictwo oznacza z kolei, iż dana osoba (pomocnik) swoim zachowaniem ułatwia popełnienie wykroczenia, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji. Pomocnikiem będzie również osoba, które mają prawny i szczególny obowiązek niedopuszczenia do popełnienia wykroczenia, ułatwi jego popełnienie (art. 13 KW). Kara za powyższe wykroczenia jest orzekana w granicach zagrożenia za wykroczenie tak jak w postaci sprawczej.

Znajomość podstawowych norm prawa wykroczeń jest obowiązkiem każdego, kto nie chce narazić się na konflikt z prawem. Kończy się to najczęściej na ubolewaniu, z powodu dość dotkliwych i nieprzyjemnych sankcji. Przede wszystkim jednak jest linią graniczną pewnych standardów społecznych, których każdy pełnoprawny członek społeczeństwa powinien przestrzegać. Zawsze bowiem może się tak zdarzyć, że oczekując tolerancji od innych, dla swoich „niekonwencjonalnych” zachowań, sami możemy paść ofiarą kogoś, kto przekroczy nasze akceptowalne granice.

Wojciech Dziuban
http://www.legeo.pl/wojciechdziuban/