Czy OFE można dziedziczyć?

Czy kapitał zgromadzony na otwartym funduszu emerytalnym podlega dziedziczeniu? Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna.

Obecna konstrukcja ubezpieczenia emerytalnego jest dość skomplikowana. Część składki emerytalnej, która jest odprowadzana z wynagrodzenia za pracę przekazywana jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rachunek w otwartym funduszu emerytalnym. Te środki będą przeznaczone na tak zwaną emeryturę kapitałową.

Właściciele tych środków mają ograniczone prawo do dysponowania nimi. To oznacza, że osoba ubezpieczona nie może dokonać wcześniejszej wypłaty środków z funduszu emerytalnego, nie może też, poza pewnymi wyjątkami, wystąpić z otwartego funduszu emerytalnego.

Możliwe jest jednak w pewnym zakresie dysponowanie tymi środkami na wypadek śmierci oraz dziedziczenie tych środków. Środki gromadzone w funduszu, traktowane są one jako majątek osoby ubezpieczonej. Tym samym będą wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków, a także będą podlegały dziedziczeniu na wypadek śmierci osoby ubezpieczonej.

Istnieją dwie formy wypłaty środków zgromadzonych na rachunku osoby ubezpieczonej w związku z jej śmiercią. Pierwszą jest część należna małżonkowi zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego. Natomiast druga jest należna osobie wskazanej (uposażonej) przez zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego.

W razie śmierci uczestnika otwartego funduszu emerytalnego, jeżeli pozostawał on w związku małżeńskim do chwili zgonu, fundusz dokona wypłaty transferowej połowy zgromadzonych przez zmarłego członka środków w funduszu, na rzecz współmałżonka po złożeniu przez niego wskazanych w przepisie dokumentów.

Środki, które zostaną wypłacone w ramach wspólności małżeńskiej, to będą środki od dnia zawarcia małżeństwa do dnia zgonu. Gdyby małżonek zmarłego członka funduszu nie był w chwili śmierci współmałżonka członkiem żadnego funduszu emerytalnego, to należy wezwać współmałżonka zmarłego do wskazania w terminie dwóch miesięcy od daty przedstawienia aktu zgonu zmarłego rachunku członkowskiego w jakimkolwiek funduszu emerytalnym. W przeciwnym razie fundusz otworzy temu małżonkowi rachunek członkowski i przeleje na ten rachunek należność. Aby otrzymać te pieniądze, współmałżonek zmarłego członka funduszu, oprócz przedstawienia funduszowi aktu zgonu zmarłego, powinien także przedstawić odpis aktu małżeństwa i złożyć oświadczenie, czy do chwili śmierci członka funduszu nie zaszły żadne zmiany w stosunku do treści oświadczenia, jakie składał zmarły członek na podstawie 83 ust.1 u.o.f.f.e. (o stosunkach majątkowych małżeńskich lub w stosunku do zawiadomienia, jakie zmarły członek funduszu miał obowiązek złożyć w trybie 82 ust .1 u.o.f.f.e. (zawiadomienie, że nastąpiły określone zmiany w stosunkach majątkowych małżeńskich).

Zaznaczam, że w powyższym przypadku dziedziczy się kwotę pieniężną, a nie jednostki rozrachunkowe funduszu.

Oprócz powyższej opcji członek funduszu, zawierając umowę z funduszem, może wskazać imiennie jedną lub więcej osób, na rzecz których ma nastąpić po jego śmierci wypłata drugiej połowy środków. W przypadku wskazania kilku osób, a nie oznaczenia ich udziałów w środkach zgromadzonych na rachunku członkowskim, każda z tych osób dostanie taką samą kwotę. Osobami wskazanymi mogą być małżonek, najbliższa rodzina, jak również osoby całkiem obce dla zmarłego w rozumieniu przepisów określających pokrewieństwo danej osoby. Krąg wskazanych osób może występować w różnej konfiguracji.

Jeżeli członek funduszu skorzysta z przysługującego mu prawa do rozporządzania środkami na wypadek śmierci, wówczas do podziału tych środków nie mają zastosowania przepisy kodeksu cywilnego księgi czwartej, tytułu drugiego i trzeciego, dotyczące dziedziczenia ustawowego i rozporządzania na wypadek śmierci. Wypłata tych środków będzie dokonana bezpośrednio na rzecz osoby wskazanej przez zmarłego następuje w formie wypłaty jednorazowej lub w formie wypłaty w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż 2 lata, zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej. Jeżeli osobą uprawnioną jest małżonek zmarłego członka funduszu, wówczas wypłata może być przekazana, jeśli takie będzie jego żądanie na rachunek w otwartym funduszu emerytalnym.

Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn brakuje osób wskazanych w powyższy sposób przez członka funduszu, to połowa środków zgromadzonych przez członka funduszu wchodzi w skład spadku po nim, a osobami uprawnionymi do otrzymania środków są spadkobiercy zmarłego. Może także wystąpić sytuacja, że zmarły członek funduszu w chwili śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim (np. współmałżonek zmarł wcześniej) i nie zawiadomił o tym fakcie funduszu. W takim wypadku połowa środków członka funduszu także jest przekazywana osobom wskazanym przez zmarłego. Wypłata tych środków następuje bezpośrednio na rzecz osób uprawnionych w terminie miesiąca od dnia przedstawienia funduszowi dowodu, że środki te przypadły określonej osobie.

Jeżeli zmarły członek funduszu emerytalnego sporządził testament, który obejmuje także środki zgromadzone przez członka funduszu na jego rachunku członkowskim, fundusz emerytalny przekazuje te środki osobie lub osobom wskazanym przez spadkodawcę w testamencie. Powyższe zasady mają zastosowanie do środków gromadzonych w OFE przed przejściem właściciela rachunku na emeryturę. Po osiągnięciu 65 roku życia, nabywając prawo do emerytury kapitałowej i tym samym przystępując do funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych, emeryt może wskazać imiennie jedną lub kilka osób uposażonych, na rzecz których po jego śmierci ma nastąpić wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwana wypłatą gwarantowaną.

UWAGA: Od dnia 01.01.2013 r. dożywotnia i okresowa emerytura kapitałowa będzie przysługiwała osobom, które ukończyły 67 rok życia z pewnymi wyjątkami – patrz ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. z 2008r. Nr 228, poz. 1507 ze zm.). Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta nastąpiła w ciągu trzech lat od dnia przekazania składki do funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych.

Jeśli emeryt nie wskaże osoby uposażonej, to będzie to oznaczało wskazanie jako osoby uposażonej małżonka, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności ustawowej (nie było pomiędzy nimi intercyzy), a w przypadku gdy nie posiada małżonka, z którym pozostawał we wspólności ustawowej, wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.

Jeżeli emeryt wskazał kilka osób uposażonych, a nie oznaczył ich udziału w wypłacie gwarantowanej, uważa się, że udziały tych osób są równe.

Powyżej opisano zasady dziedziczenia składek OFE. Z przedstawionych zasad wynika, że inaczej są dziedziczone składki przed przejściem na emeryturę, a inaczej po osiągnięciu przez emeryta 65 roku życia. Można powiedzieć, że warunki nabywania prawa do wypłaty po śmierci osoby, któa ukończyła 65 lat są niekorzystne dla spadkobierców.

Małgorzata Karolczyk-Pundyk
Żródło: Forum Pokrzywdzonych Przez Państwo